Hans Zandvliet, Creative Director bij Zabriski

‘Balanceren tussen esthetiek en leesbaarheid’

fotograaf Sander Pardon

Hans Zandvliet is Creative Director bij Zabriski contentmakers in Leiden en heeft veel ervaring met de vormgeving van bedrijfsbladen en ‘sponsored’ magazines. We vroegen Hans wat het ontwerpen van een magazine zo speciaal maakt.

Over welk magazine uit jouw stal ben je het meest tevreden?

Dat was het personeelsblad voor het ministerie van VROM. We maakten dit magazine in samenwerking met een bureau voor journalistiek. We bedachten een zeer uitgesproken vormgeving, waarin zowel de tekst als de foto’s in een vierkant stramien gegoten werden. Alle wetten van wat een blad moet zijn gingen overboord, we zochten de grenzen op van esthetiek en leesbaarheid. De hoofdredacteur van het personeelsblad durfde het aan om hiermee aan de slag te gaan; zonder hem was het altijd een idee gebleven.

Die balans tussen esthetiek en leesbaarheid: is dat wat het maken van een magazine zo anders maakt dan een andere ontwerpklus?

Klopt. Bij een magazine staan leesbaarheid, aantrekkelijkheid en herkenbaarheid van de content centraal. Dat maakt dat je werkt op basis van een vast stramien en dat je je iets minder frivoliteiten kunt permitteren dan bij een vrijere ontwerpklus. Niet voor niets is ‘editorial design’ een specialisme dat niet alle ontwerpbureaus in huis hebben.

Veel huisstijlen hebben geen uitgangspunten voor magazines. Hoe zorg je dan dat de vormtaal van een magazine toch past bij de doelstelling van het magazine en bij de klant?

Je kunt als vormgever een magazine maken dat een eigen karakter heeft zonder dat afbreuk te doen aan de visuele identiteit van de afzender. Het is prettig om letterfonts te gebruiken die goed leesbaar zijn, en dat zijn over het algemeen niet de letterfonts uit een huisstijl. We nemen dan de vrijheid om één of meerdere fonts toe te voegen. Soms is het al voldoende om een huisstijlkleur te gebruiken in het kleurenpallet van het blad. Bij een kleur heb je immers al snel associaties met een merk: ING-oranje, NIVEA-blauw, AH-blauw, ABN AMRO-groen. Ook een vormtaal die afgeleid is van het logo kan goed werken.

Hoe ga jij om met ‘mooi’ en ‘lelijk’ in een discussie met een klant?

‘Mooi’ en ‘lelijk’ zijn natuurlijk subjectieve begrippen. Veel vaker dan mooi of lelijk heeft de klant al een voorbeeld van een bestaand blad voor ogen. Hoe vaak er niet wordt gezegd: ‘we willen net zoiets als de LINDA’. Dan bedoelen ze de vormgeving van het blad, maar vergeten dat die vorm is ingegeven door het inhoudelijk concept van de LINDA. En dat LINDA wordt gemaakt met een grote redactie en een veel groter budget dan de meeste in- of externe bedrijfsmagazines.

Vanaf hoeveel pagina’s is een magazine echt een magazine?

Een beetje magazine heeft minimaal 24 pagina’s. Dat is wat mij betreft het minimum aantal pagina’s waarin je bladritme kunt creëren, met verschillende rubrieken en artikelvormen.

Wat is de rol van fotografie in een magazine of krant?

Fotografie moet het verhaal op een aantrekkelijke manier ondersteunen. Bij een interview is het wat mij betreft noodzakelijk de geïnterviewde te laten zien, het liefst gefotografeerd in de setting waar het onderwerp over gaat. Een goede fotograaf geeft het beeld altijd iets extra’s, door kleur, standpunt, belichting etc.

En illustraties en infographics?

Illustraties werken goed als een onderwerp zich niet leent voor fotografie. Bij een artikel over de bankencrisis kun je een foto van een bank of een lege kluis laten zien. Een illustratie kan dit onderwerp iets extra’s geven, op bijvoorbeeld een cynische of grappige manier.
Infographics of uitlegillustraties zijn handig om een proces of probleem eenvoudig weer te geven; iets wordt begrijpelijker als het visueel wordt gemaakt.

Voor het personeelsblad van Eneco maakte Hans een illustratieve oplossing

Welke elementen neem jij mee in de briefing van een fotograaf?

Een fotograaf moet een aantal dingen weten: waar gaat het artikel over, wat moet de foto toevoegen aan het artikel en wat is de stijl die past bij het blad. Soms is het goed om stockfoto’s mee te sturen met de briefing; dat geeft de fotograaf een beeld van de stijl van de fotografie die je voor ogen hebt. Er moet wel altijd iets extra’s in de beelden zitten; bijvoorbeeld een standpunt, een belichting, een spontane situatie of een mooie locatie. Bij openingsbeelden van een artikel wordt soms tekst over de foto geplaatst; dan heb je rust in het beeld nodig om te kunnen schuiven. Het is dus altijd fijn om voldoende foto’s te krijgen, zodat je daarmee kunt spelen in de vormgeving.

Veel klanten reserveren geen budget voor fotografie. Hoe los jij dat op?

Zonder budget voor fotografie kun je geen blad maken. Fotografen en stockbeelden kosten eenvoudigweg geld. Net als de journalist, redacteur, illustrator, vormgever en drukker. Dat is een totaalpakket. Het enige alternatief is dat de klant een beeldbank heeft, maar daar is ook ooit voor betaald. Kortom, zonder budget geen beelden.

Wat maakt een sterke cover?

De favoriete Natuurlijk-cover van Hans

Een goede cover moet de aandacht trekken en binnen een paar seconden duidelijk maken wat je binnenin kunt verwachten. Is het een woonmagazine of een opinieblad, gaat het over mode of is het een vakantiemagazine. NATUURLIJK van Landal GreenParks had altijd een beeld op de cover van een gezin met kinderen in de natuur, het herfstnummer met bruine bladeren in het bos, het lentenummer fris en lenteachtig groen. Het gezin is de grootste doelgroep voor Landal GreenParks en het blad is door de jaren heen altijd consequent geweest in deze herkenbare covers.